Mensen in een precaire verblijfssituatie hebben te kampen met problemen die we in onze maatschappij catalogeren als ‘psychologisch’ of ‘psychosomatisch’. Toegang tot geestelijke gezondheidszorg voor deze groep blijft echter beperkt. Daarnaast is het hulpaanbod niet altijd aangepast, al is het niet duidelijk wat de drempels zijn en hoe dit kan verbeterd worden. Ondertussen zakken deze mensen steeds verder weg in de marge van de maatschappij.
Pigment startte in oktober 2013 een participatief onderzoeksproject om hierop een antwoord te formuleren. De vooropgestelde aanpak is als volgt:
FASE 1/ Een voorbereidende onderzoeksfase wordt uitgevoerd, bestaande uit twee luiken :
Onderzoek enerzijds naar de geestelijke gezondheidsproblemen van mensen in een precaire verblijfssituatie en anderzijds naar de relevantie van bestaande vormen van hulpverlening voor deze doelgroep
Dit onderzoek werd uitgevoerd door middel van:
– Focusgroepen en individuele gesprekken met hulpverleners uit de betrokken sectoren
– Groepswerk met zorgvragers en mensen in een precaire verblijfssituatie
FASE 2/ Een zorgvernieuwende methode, op maat van de doelgroep, wordt ontwikkeld binnen een multidisciplinaire conceptgroep van werkers uit verschillende sectoren, op basis van de resultaten van de onderzoeksfase en eigen inbreng.
FASE 3/ Deze methode wordt vervolgens uitgetest door een aantal samenwerkingspartners voor de psycho-sociale hulpverlening aan mensen in een precaire verblijfssituatie.
FASE 4/ Transfer en implementatie van de methodiek wordt mogelijk gemaakt d.m.v. een tweetalig rapport, sectoroverschrijdend overleg en samenwerkingsverbanden.
Op basis van de resultaten uit de onderzoeksfase (FASE 1) werden volgende knelpunten geformuleerd:
- Een gebrek aan samenwerking en doorverwijzing tussen diensten en sectoren
- Ontoereikende methodieken voor mensen in extreme armoede en uitsluiting
- Een sterk op het individu gericht aanbod (ten koste van preventief groepswerk)
- Een stijgende druk en culpabiliseren op MIA (individueel schuldmodel)
- Gebrek aan flexibiliteit en maatwerk in de hulpverlening
- Gebrek aan transversale hulpvormen geënt op de leefwereld van de hulpvrager
- Gebrek aan kennis over respectievelijke leefwerelden hulpvrager en –verlener
- De verstrengeling van sociale en psychische problemen
- De criminalisering en uitdijende uitsluiting van mensen zonder wettig verblijf
- Vertrouwensverlies en zorgvermijding bij MIA en zorgverlamming bij hulpverleners, door voorgaande structurele knelpunten in de hulpverlening
Vertrekkende vanuit deze vaststellingen wordt er gewerkt aan de ontwikkeling van een zorgvernieuwende aanpak voor de meest kwetsbare groepen (FASE 2). Zo is er in 2015 een multidisciplinaire conceptgroep van werkers van de 0de, 1ste en 2de lijn samengesteld binnen het samenwerkingsverband Oog Voor Elkaar.
In 2018 publiceert Pigment een rapport over onze gemeenschappelijke en institutionele zoektocht binnen de organisatie naar vernieuwende en interessante praktijken rond mentaal welzijn en mensen zonder wettig verblijf.
U kan het rapport hier bekijken in het NL en FR: